|
SAMSUN İLGİLİ BİLGİLER - SAMSUN ÇİÇEKÇİLİK
Kapak: Samsunda Atatürk anıtı.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SAMSUN ADI NEREDEN GELİYOR?
«Samsun» kelimesi, eski cağlarda
tyonya'dan Karadeniz bölgesine gelen Mi-letülerin,
burada, kurdukları (M. ö. 8'inci yüzyıl) liman şehrine
verilen «Ami-sos» adından gelir. Şehrin daha önceleri
«Enete» adıyla amldığını ileri sürenler de vardır.
Romalılar tarafından «Amisos» diye anılmaya devam
edilen şehre, Bizanslılar «Aminsos» demişlerdir.
Türkler, Canik Dağları'yla bağlantı kurarak uzun yıllar
«Canik Vilâyeti» adıyla andıkları çevreye,
Cumhuriyetten sonra kesinlikle «Samsun» demişlerdir.
|
Atatürk'ün Kurtuluş Savaşımızı
açmak amacıyla İstanbul'dan hareketinden sonra Anadolu
topraklarına adımını attığı (1919) Samsun, yakın
tarihimizde şerefli yeri olan illerimizden-dir. Bu mutlu
olayla tarihî değeri ölümsüzleşen Samsun, bugün de kara
ve demiryollarıyla bağlantılı bir liman şehri olarak
Türkiye ekonomisinin önemli merkezleri arasındadır. İlin
geniş ve verimli ovalarında başta tütün ve tahd ürünleri
olmak üzere her çeşit tarım yapılır. Tarım ve ekonomi
alanlarındaki gelişmelere paralel olarak Havza gibi
kaplıcaları ve Alaçam gibi doğal güzellikleriyle ünlü
çevreler Samsun tlVne üstün bir turistik değer
kazandırırlar. 1870 yılında çıkan bir yangınla baştan
başa bir yıkıntı durumuna gelen İl merkezi, sonradan
plânlı bir onarım ve kuruluşla bütün Karadeniz
Bölgesinin en modern şehri niteliğini kazanmıştır.
|
|
|
SAMSUN İLİNİN TARİHİ
Samsun ilimizin bugünkü toprakları,
Anadolu siyasî birliğinin kurucuları olan Hititlerin
(M.Ö. 20-12'nci
yüzyıl) Orta Karadeniz Bölümü'nde «Gasgas» adıyla
andıkları idarî bölümün içindeydi. Bugünkü Samsun'un
yerinde «Amisos» adı verilen ilk liman şehrini
kuranların (M.Ö. 7'nci yüzyıl) ise denizci bir ulus
olan İyonya'lı Miiet'liler olduğu sanılmaktadır. Bir
süre Kafkasya'dan gelen Kimmer'lerin, daha sonra
Frigya'lıların eline geçen bölge, bütün Anadolu'yla
birlikte Pers (İfan) egemenliğine girdi (M.Ö. 6'ncı
yüzyıl). Büyük İskender'in fetihleri sırasında
Makedonyalıların (M.Ö. 4'üncü yüzyıl) geniş sınırları
arasına katılan bu topraklar, imparatorluğun yıkılması
üzerine kökleri İran'lı olan Rum Pontus Krallığı'na
bağlandı. Kahramanca savaşan Büyük Mitridat'ı yenmeyi
başaran Romalılar, Pontus Krallığı'nı ortadan
kaldırırken bugünkü Samsun ve dolaylarını da ele
geçirdiler (M.Ö. 1 inci yüzyıl). Yüzyıllarca Roma
egemenliği altında kalan özerk (muhtar) bir yönetim
uygulandı. Roma İmparatorluğu'nun ikiye bölünmesi
üzerine bütün Anadolu gibi
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
»ağları (900 - 950 m.) gibi batı -
doğu oğrultusunda uzayan dağlar yer alır. Kızılırmak
kıyılarından başlayıp gelen lafra Ovası'yla
Yeşilırmak'ın iki yanın-a yayılan Çarşamba Ovası, ilin
kuzey esiminde birbirlerini bütünleyen iki nemli
düzlüktür. Böylece Samsun İli-in kuzey yöreleri baştan
başa devam den geniş bir ova durumundadır.
İAMSUN İLİNİN İKLİMİ VE BİTKİ >RTÜSÜ
amsun İlinde bütün özellikleriyle
bir eniz iklimi göze çarpar. Mevsimler aramdaki
sıcaklık ayrıntısı önemli olma-ıp yıllık sıcaklık
ortalaması 14.3 dere-edir. En sıcak ay ortalaması 23.3
dere-e, en soğuk ay ortalaması ise 6.5 dere-edir. İl
merkezi Samsun'da şimdiye ka-ar görülen en yüksek
sıcaklık 39 dere-e (15 Temmuz 1938); en düşük sıcak-k
ise -8.1 derece (13 Ocak 1950) ol-mştur. Samsun İli her
mevsimde görü-m bol yağmurlarla yılda ortalama 731 im.
yağmur alır.
amsun İli, orman örtüsü yönünden
zen-in bir bölgedir. Dağlık kesimlerde yer lan ormanlar,
bütün il yüzeyinin % 7'sini kaplayacak bir
genişliktedir.
UMSUN İLİNDEKİ AKARSULAR
jrdumuzun Kızılırmak ve Yeşilırmak
bi iki önemli akarsuyu, Samsun ili sırları içinden
geçip Karadeniz'e dökü-ır. Güneybatı • kuzeydoğu
doğrultusun-i akan Kızılırmak, İlin
güneybatısında amsun - Sinop illeri arasındaki sınırı
zer. Getirdiği alüvyonlarla Bafra Ova-'nı değerlendiren
nehir, Bafra Burnu'n-a Karadeniz'e dökülür.
Kızılırmak'ın r delta yaparak denize döküldüğü ağ-n
yanlarında Karaboğaz Gölü, Liman öiü, Balık Gölü ve Tuz
Gölü adlarıyla ulan kıyı baraj gölleri de vardır. İlin
inci önemli nehri olan Yeşilırmak ise anik Dağları
arasından geçip Çarşam-ı Ovası'ndan sonra Civa Burnu'nda
Ka-deniz'e dökülür.
irçok bataklığın da yer aldığı bu
ovada aca Göl, Akarcık Gölü ve Dumanlı Göl bi kıyı baraj
gölleri meydana gelmiş-r. Yeşilırmak'ın önemli
kollarından an Tersakan Çayı da kaynağını Samın
İlindeki Lâdik Gölü'nden alır. İl çev-sindeki Terme Çayı
ve Mert (Murat)
|
Suyu gibi akarsular da Karadeniz'e
dö-
|
cami ve mescit yer alıyordu. Bunları
en önemlileri Hızır Bey Camii'dir. Samsun'daki Arkeoloji
Müzesi, Anadc lu'daki müzelerin en önemlileri arasıı da
yer alır. Bu müzede Yunan, Romı Pontus, Bizans, Selçuklu
ve Osman Türkleri nden kalan eserler (çanak, çörr lek,
lahit, sütun, yazıt, heykel, zırt miğfer v.b.) yer alır.
Atatürk'ün Sair sun'a çıkışında misafir kaldığı bina
bugün 25.000 ciltlik büyük bir kitapsa ray durumuna
getirilmiştir. Bu yapımı «Atatürk Müzesi» olarak ayrılan
bir kal o zamanki eşyasıyla aynen bırakılım ve halkın
ziyaretine açılmıştır.
Atatürk'ün Samsun'a çıkış tarihini
beliı ten ve Viyana'lı heykeltıraş H. Kneppe tarafından
yapılan (1928-1931) «Zafe Anıtı» da Cumhuriyet çağının
ünjü eser lerindendir. Büyük Kurtarıcıyı, ünifor malı ve
şahlanan bir at üzerinde göste ren bu anıt, Samsun
Hükümet Parkı'ndı Kurtuluş Savaşımızın ve bütün devrim
lerimizin ölümsüz bir sembolü değerin dedir.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TARIM, HAYVANCILIK VE ENDÜSTRİ
Halkın geçimi tarım ve hayvancılığa
dayanır. Toprakların % 27'si orman, % 44' ü tarla, %
5'i çayır ve otlak, % 4 u mey-va-sebze bahçesi, % 20'si
de tarım dışı alandır. Tahıl türleri arasında
birinciliği mısır alır. Yıllık ortalama 150.000 ton
buğdaya karşılık 220.000 ton mısır elde edilir. Bazı
yıllar pirinç üretiminde ülkemizin birinci ilidir.
1970'te 25.000, 1971'de 15.000,1972'de 10.700 ton pirinç
elde edilmiştir. Arpa 50.000, çavdar 4.000, fasulye
22.000, ayçiçeği 30.000, soya fasulyesi 10.000 ton
civarındadır. Yüksek kalitsei olan tütün üretimi 1972'de
11.528 ton kadardı. Şeker pancarı yıldan yıla artmış,
1972'de 256.812 tona yükselmiştir. Soğan üretimi 32.000,
sarmısak 3.798, patates 90.000 tonu (1972) bulmuştur.
Yıllık meyva üretimi 80.000, sebze
üretimi 510.000 ton dolayındadır. Toprakları gayet
münbit ve bereketli olan Samsun'da her çeşit sebze ve
meyva yetişir. Meyvaların içinde en büyük gelir kaynağı
fındıktır. Yıllık üretim 11.000 ile 15.000 ton arasında
değişir.
Endüstri gelişmesi bakımından 67 il
arasında 23'üncü gelmektedir. 500.000'e yakın koyun,
180.000 kılkeçisi, 80.000 manda, 70.000 dana, 90.000
öküz, 125.000 inek, 28.000 eşek, 7.000 katır ve 26.000
at beslenir. Yıllık yumurta üretimi 42 milyonu
geçmektedir. Bal üretimi 60 tondur. Samsun Tütün
Fabrikası (Tekel), Yem Fabrikası, Azot Sanayii ile
kereste ve süt sanayii kuruluşları, sabun ve deterjan
fabrikaları, yaprak tütün işleme atelyeleri, gübre ve
madenî eşya sanayii tesisleri vardır.
SAMSUN İLİNDEKİ TARİHİ ESERLER
Bugünkü Samsun şehrinin 2-3 km.
batısındaki Kalyon Burnu sırtlarında eski çağların ünlü
«Amisos» Şehri vardı. Bu şehrin tarihî surlarından pek
az kalıntılara rastlanılmaktadır. Kuruluşu tarih öncesi
çağlara kadar uzayan bu ilimizde bugün eski eserlerden
ayakta kalabilenleri hemen hemen yok gibidir.
Cumhuriyet çağının başlarında şehirde 14
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SAMSUN İLİYLE İLGİLİ
BAZI RAKAMLAR
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
821.183 (1970
sayımına göre)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
SAMSUN İLİNİN İDARİ
BÖLÜNÜŞÜ
|
|
|
|
|
|
BUCAK (Parantez
içindekiler köy ve man. sayısıdır.)
|
|
|
|
|
|
Merkez (76).
Cayırkent (13), Taflan (17).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Merkez (76). Kolay
(9), Boğazkaya (33).
|
|
|
|
|
|
Merkez (98), Ayvacık
(20), Dikbıyık (29).
|
|
|
|
|
|
Merkez (63),
Çakıralan (18).
|
|
|
|
|
|
Merkez (81) Asarcık
(12).
|
|
|
|
|
|
Merkez (43), Şeyhli
(11).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Merkez (86) Beşpınar
(17) Köprübaşı (18), Mezrea (16).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
lup geliştiği «Müslüman Samsun»
vardı. 13'üncü yüzyılın sonlarında Selçuklu Devleti'nin
çöküş yıllarında bağımsızlığını ilân eden Canik Türk
Beyliği'nin merkezi olan bu şehir, sonradan Yıldırım
Bayezit tarafından Osmanlı egemenliği altına alındı
(1398). Ama Timur'un Ankara Savaşı (1402)'nı kazanması
üzerine Samsun ve dolayları, dağılan Osmanlı
Devleti'nin yerinde kurulan Anadolu Türk
Beylikleri'nden Kubatoğlu Cüneyt Bey'in, daha sonra
Tacettinoğlu Hasan Bey'in ve merkezi Kastamonu'da
bulunan İsfendiyaroğullan'nın egemenliğine girdi.
Samsun'un Osmanlı Türkleri'ne kesinlikle bağlanması,
«Fetret Devri» nden sonra devletin bütünlüğünü yeniden
sağlayan Çelebi Sultan Mehmet zamanındadır (1413).
Tanzimat (1839)'a kadar «Canik Sancağı» adıyla Sivas
Beylerbeyi iği'ne, daha sonra da Trabzon Eyaleti (Genel
valilik)'ne bağlanan Samsun, Cumhuriyet çağında il
durumuna getirildi.
Samsun'un Kurtuluş Savaşı 'mızdaki
yeri de önemlidir. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra
düşman saldırılarına uğrayan yurdumuzu kurtarmak
amacıyla İstanbul'dan hareket eden Atatürk, 19 Mayıs
1919 günü Samsun limanında Anadolu topraklarına ayak
bastı. Bu mutlu olayın Samsun tarihinde önemli bir yeri
vardır.
SAMSUN İLİNİN COĞRAFYA KONUMU
VE DURUMU
Samsun İli, Karadeniz Bölgesi'nin
Orta Karadeniz Bölümü'ndedir. Kuzeyden Karadeniz'le
sınırlanmış olan Samsun İlinin doğusunda Ordu,
güneyinde Tokat ve Amasya, güneybatısında Çorum,
batısında Sinop illeri yer alır. İl çevresindeki
dağlar, Doğu ve Batı Karadeniz Bölümleri'ndeki dağlara
göre daha alçaktır. Bunlar, 1.000-1.500 metre
yüksekliği aşmayan basık ve yuvarlak sırtlar
biçimindedir. Böylece kıyı ile İlin iç kesimleri
arasında hiçbir engelle karşı-laşmaksızın her zaman
bağlantı sağlanır. Canik Dağları'nın batı dizileri de
Samsun İlinin iç kesimlerine kadar sokulmuş bir
durumdadır. İlin güney kesimindeki Kızılırmak ve
Yeşilırmak arasında Kocadağ (1.310 m.) Bünyan Dağı
(1.224 m.), Sıralıdağ (1.357 m.), Hacılar Dağı (1.550
m.), Akpınar ve Böğürtlen
|
|
|
Samsun'daki Hükümet Parkı'nda
Atatürk'ü üniformayla ve şahlanan bir at üzerinde
gösteren ünlü «Zafer Anıtı»
|
|
|
Bizans'ın payına düştü (M.S. 395).
Bu dönemde önce Sâsâni (İran'lı)'ların, daha sonra
Arapların Anadolu'daki Bizans topraklarına yaptıkları
saldırılar Samsun yöresine kadar pek gelişmedi Malazgirt
Zaferi (1071)'nden sonra Kııtalmışoğlu Süleyman Şah'ın
komutasında Anadolu içerilerine doğru ilerleyen
Türk'ler, Samsun'u da ele geçirdiler. Ama çok geçmeden
Anadolu'ya saldıran (1096-1099) Haçlı orduları bu
toprakları Türk-
|
lerin elinden aldılar. Dördüncü
Haçlı Seferi (1204) nden sonra da Karadeniz'in bu
bölümünde Trabzon Pontus Devleti yeniden diriltildi.
13'üncü yüzyılın başlangıcında Trabzon Rum Devleti'ni
baskı altına alan Selçuklu Türkleri, Sinop'la birlikte
Samsun'u da fethettiler. Bu çağda, birisi
Ceneviz'-Iilerin bir ticaret limanı olan «Gâvur Samsun»,
öbürü 2-3 km. ötede ve sonradan bugünkü Samsun şehrinin
kuru-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
